Toespraak Guldensporenviering Kortrijk 11 juli 2019

Enkel het gesproken woord telt.

Geachte volksvertegenwoordigers,

Mijnheer de burgemeester,

Geachte schepenen en raadsleden,

Geachte voorzitter en bestuursleden van het Guldensporencomité,

Geachte voorzitter van Vl@s/Vlaamse Actieve Senioren,

Geachte genodigden,

Dames en heren,

Voor mij is het de eerste keer dat ik jullie, hier op de Groeningekouter, mag toespreken.

We vieren een bijzondere dag: het Feest van de Vlaamse Gemeenschap. Onze nationale feestdag. Een dag waarop wij verleden en heden verbinden, de blik gericht op de toekomst.

Morgen is het 717 jaar geleden dat het voetvolk van de graaf van Vlaanderen de troepen van de Franse koning versloeg.

Dat een sterk ridderleger overwonnen werd door ambachtslieden en boeren die te voet ten strijde trokken, was ongezien. Het belang van de gevechten zou meer dan waarschijnlijk tot dat militair aspect beperkt zijn gebleven, indien Hendrik Conscience in 1838 geen roman over de Guldensporenslag had geschreven.

Een roman die op meer dan één pagina een loopje neemt met de historische werkelijkheid.

Een roman waarmee Conscience het Belgisch patriottisme dat in de zomer van 1830 was ontvlamd, wilde aanwakkeren.

Maar evenzeer een roman waarmee Conscience aanzienlijk heeft bijgedragen aan het ontstaan van de Vlaamse Beweging en aan de schepping van een Vlaams volksbewustzijn.

Dames en heren,

Aan de versterking van de kracht en slagvaardigheid van de Vlaamse Beweging heeft ook de democratisering van het kiesstelsel in belangrijke mate bijgedragen:

Een eerste keer toen in 1893 het cijnskiesrecht werd vervangen door het algemeen meervoudig stemrecht,

Een tweede keer in 1919, exact honderd jaar geleden dus, met de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht. Waardoor het principe “één man, één stem” werd toegepast.

Dit principe werd toen helaas heel letterlijk toegepast: vrouwen hebben nog eens dertig jaar, tot in 1949, geduld moeten oefenen tot ook zij mochten gaan stemmen.

Door de democratisering van het kiesstelsel breidde het kiezerskorps verder uit. Meer burgers hadden een stem. Dat betekende vooral: meer Vlamingen hadden een stem.

De democratisering van het kiesstelsel had belangrijke gevolgen voor de Vlaams-Waalse verhoudingen en voor de institutionele organisatie van het land.

De demografische meerderheid van de Vlamingen werd eindelijk vertaald naar een politieke meerderheid in het Belgische politieke bestel.

Omdat een aanzienlijk deel van de nieuwe Vlaamse kiezers geen Frans kende, zagen de toen nog unitaire politieke partijen zich verplicht om in Vlaanderen in het Nederlands campagne te voeren én méér Nederlands sprekende en Vlaamsgezinde kandidaten op hun lijsten te zetten.

Als gevolg daarvan werd in de Kamer van Volksvertegenwoordigers méér, en steeds méér, Nederlands gesproken.

Het meest ingrijpende gevolg van de democratisering van het kiesrecht was dat de parlementsverkiezingen steeds meer – en ik citeer historicus professor Herman van Goethem – “het onmogelijke samengaan van Vlamingen en Walen in een unitaire Belgische staatsorganisatie” blootlegden. “Ik denk”, schrijft Van Goethem over 1893, “ik denk dat de barst in België van toen dateert”.

Toen bij de verkiezingen van 1912 Vlaanderen weeral overwegend rechts en katholiek had gestemd, en Wallonië overwegend links en socialistisch, eiste de wallingantische socialist Jules Destrée in een vlammende toespraak de “bestuurlijke scheiding”.

Dames en heren,

Hoewel de Vlaams-Waalse dualiteit toen al niet meer te ontkennen viel, heeft het toch nog meer dan een halve eeuw geduurd voor er gestart werd met de aanpassing van de Belgische staatsstructuur.

Die transformatie duurt intussen al een halve eeuw, en is nog steeds niet voltooid.

Het verschil in stemgedrag tussen het noorden en het zuiden van het land, dat al meer dan een eeuw zichtbaar is, heeft zich op 26 mei opnieuw en krachtig gemanifesteerd. In zo’n mate zelfs, dat de vorming van een federale regering die op een meerderheid in beide landsdelen kan rekenen, een bijna onoplosbaar vraagstuk lijkt te zijn geworden.

Een verdere aanpassing van onze staatsstructuur is daarom niet alleen wenselijk, maar gewoonweg noodzakelijk.

Dit vergt een hervorming waarbij Vlamingen en Franstaligen vastleggen waarover zij nog samen willen beslissen en wat zij nog samen willen beheren. Al het overige moet worden opgedeeld, zodat Vlamingen en Franstaligen elk hun eigen beleidskeuzes kunnen maken.